Ortaklığın Giderilmesi Davasında Bekletici Meseleler

Ortaklığın Giderilmesi Davasının Tanımı ve Önemi

Ortaklığın giderilmesi davası, birden fazla kişinin ortak mülkiyetinde bulunan taşınır veya taşınmaz malların paylaşılarak her paydaşın kendi payını münferiden elde etmesini sağlayan bir hukuki süreçtir. Bu davalar, paylı mülkiyet veya elbirliği mülkiyeti ilişkisini sona erdirerek ferdi mülkiyete geçişi mümkün kılar.

Türk hukuk sisteminde paydaşlardan herhangi biri, diğer paydaşlara karşı ortaklığın giderilmesi davası açma hakkına sahiptir. Bu hak, TMK'nın 698. maddesi gereğince paydaşların temel haklarından biridir ve kural olarak kısıtlanamaz.

Bekletici Mesele Kavramı

Bekletici mesele, ana davanın yargılaması sırasında ortaya çıkan ve o mahkemenin görevi dışında kalan, ancak ana davaya etkisi bulunan ihtilafları ifade eder. Ortaklığın giderilmesi davalarında bekletici mesele, sulh hukuk mahkemesinin görevini aşan mülkiyet ve aidiyet ihtilafları gibi durumları kapsar.

Dikkat edilmesi gereken nokta: Bekletici mesele kararı verildiğinde, ana dava durur ve bekletici mesele davasının sonuçlanması beklenir.

Makalenin Amacı ve Kapsamı

Bu makale, ortaklığın giderilmesi davalarında karşılaşılan bekletici mesele hallerini sistematik olarak incelemeyi ve bu konudaki Yargıtay uygulamasını açıklamayı amaçlamaktadır. Konuya yeni başlayanlar için anlaşılır bir rehber niteliği taşıması hedeflenmektedir.

Bekletici Mesele Kavramı ve Hukuki Çerçevesi

Bekletici Mesele Tanımı

Bekletici mesele, yargılama sırasında ileri sürülen iddiaların hangilerinin ana davayı durdurması gerektiğini belirleyen önemli bir hukuki kavramdır. Ortaklığın giderilmesi davasında bekletici mesele oluşturan haller şunlardır:

• Ana davanın sonucunu doğrudan etkileyecek nitelikteki ihtilaflar
• Mahkemenin görev alanı dışında kalan uyuşmazlıklar
• Öncelikle çözümlenmesi gereken mülkiyet ve aidiyet meseleleri

Bekletici Meselenin Hukuki Dayanağı

Bekletici mesele kurumu, HMK'nın 165. maddesi kapsamında düzenlenmiştir. Bu madde uyarınca mahkeme, görevli mahkemede dava açılması için ilgili tarafa kesin süre verebilir.

Önemli not: Bekletici mesele iddiasının ciddi ve haklı gerekçelere dayanması gerekir. Davanın sadece gecikmesi amacıyla ileri sürülen iddialar kabul edilmez.

Bekletici Mesele Kararı Verilmesinin Koşulları

Mahkemenin bekletici mesele kararı verebilmesi için aşağıdaki koşulların birlikte bulunması gerekir:

İleri sürülen uyuşmazlığın mahkemenin görev alanı dışında olması: Sulh hukuk mahkemesi, mülkiyet uyuşmazlıkları gibi konularda karar veremez.

Ana davayı doğrudan etkileyecek nitelikte olması: Bekletici mesele davasının sonucu, ortaklığın giderilmesi davasının sonucunu değiştirebilmelidir.

Ciddi bir uyuşmazlığın bulunması: İleri sürülen iddia, gerçek bir soruna dayanmalıdır.

Bekletici Mesele İddiasını İleri Süren Tarafın Yükümlülükleri

Bekletici mesele iddiasında bulunan paydaş, görevli mahkemede dava açma yükümlülüğü altındadır. Verilen süre içerisinde dava açılmaması halinde, ilgili taraf bu iddiasından vazgeçmiş sayılır ve ana davanın esasına devam edilir.

Ortaklığın Giderilmesi Davasında Bekletici Mesele Oluşturan Haller

Mülkiyet ve Aidiyet İhtilafları

Mülkiyet Uyuşmazlığının Bulunması

Mülkiyet uyuşmazlığı, ortaklığın giderilmesi davasında en sık karşılaşılan bekletici mesele türüdür. Dava konusu malın mülkiyeti hakkında ciddi bir ihtilaf bulunması durumunda, öncelikle bu uyuşmazlığın çözümlenmesi gerekir.

Yargıtay'ın konuya ilişkin yaklaşımı şöyledir:

"Dava konusu taşınmazda mülkiyet ihtilafı bulunması halinde mülkiyete ilişkin davanın sonuçlanması ve bu kararın kesinleşmesi gerekir."

Dikkat edilmesi gereken nokta: Tapudaki durumun aksini iddia eden taraf, tapu iptal ve tescil davası açmakla yükümlüdür.

Tapu İptal ve Tescil Davaları

Tapudaki kayıtların hatalı olduğu iddiası ile açılan davalar, ortaklığın giderilmesi davası için bekletici mesele teşkil eder. Bu durumda mahkeme, ilgili tarafa kesin süre vererek tapu iptal ve tescil davası açmasını ister.

Birden Fazla Çelişkili Tapu Kaydının Bulunması

Aynı taşınmaz için birbirinden farklı tapu kayıtlarının bulunması durumunda, geçersiz olan kaydın iptali için dava açılması gerekir. Kural olarak sonraki tapu kaydına itibar edilmez.

Kişisel Durum ve Kimlik İle İlgili İhtilaflar

Ad-Soyad Düzeltim Davası

Tapu kayıtları incelendiğinde, kayıttaki isim ve soyisim bilgilerinin nüfus kayıtlarıyla örtüşmediği durumlar ortaya çıkabilir. Bu durumda ilgili kişiye, tapu kaydındaki bilgileri idari yoldan düzeltme veya dava yoluyla düzeltme için süre verilir.

Yargıtay bu konuda şu değerlendirmeyi yapmaktadır:

"Tapu kaydında malik olarak görünen kişinin nüfus sicilindeki şahıs ile aynı kişi olup olmadığı araştırılarak davacıya tapu kaydındaki kimlik bilgilerini nüfus kayıtlarına uygun olarak idari yoldan düzelttirmesi, gerektiği takdirde bu konuda dava açmak üzere kendisine yetki ve uygun süre verilmesi suretiyle taraf teşkili sağlanarak sonucuna göre bir hüküm kurulmalıdır."

Mirasçılık Belgesinin İptali Davası

Tapu kayıt maliklerinden birinin vefatı halinde, mirasçıların davaya dahil edilmesi gerekir. Mirasçılık belgesinin hatalı olduğunun ileri sürülmesi durumunda, belgenin iptali için dava açılması bekletici mesele yapılır.

Mirasçılık Belgeleri Arasındaki Çelişkiler

Aynı kişi için düzenlenmiş birden fazla mirasçılık belgesi arasında çelişki bulunması durumunda, bu çelişkinin giderilmesi gerekir.

Yargıtay konuyla ilgili şu kararı vermiştir:

"Her iki mirasçılık belgesinin, özellikle S. Arslancan yönünden birbirini doğrulamayıp çelişkili olduğu dikkate alındığında, S. Arslancan'ın eldeki davada taraf sıfatı olup olmadığının tespiti gerekmektedir. Mahkemece, belirtilen mirasçılık belgelerinden hatalı olanın iptali için ilgili tarafa süre verilerek doğru mirasçılık belgesinin temini ile taraf teşkilinin sağlanması ve ondan sonra işin esası hakkında bir karar verilmesi gerekirken, en yakın tarihli mirasçılık belgesinin esas alınması suretiyle hüküm kurulmuş olması doğru görülmemiştir."

Gaiplik Kararı Alınması Gereken Haller

Kayıt malikleri arasında uzun süredir haber alınamayan kişinin bulunması durumunda, bu kişinin gaipliğinin tespiti için dava açılması gerekir. Gaiplik kararı sonrasında gaibin mirasçıları davaya dahil edilir.

Miras Hukuku İle İlgili İhtilaflar

Tereke Tespiti Davası

Ortaklığın giderilmesi davasına konu malların, terekenin tespitine dair davalardan etkilenmesi mümkün olduğundan, açılan tereke tespit davasının sonucunun beklenmesi gerekir.

Yargıtay bu durumu şöyle değerlendirmektedir:

"Davalılar-karşı davacılar murislerinden kendilerine intikal eden işletmelerdeki makineler için Ankara 7. Sulh Hukuk Mahkemesi'nde terekenin tespitini talep ettiklerinden, terekenin tespiti davasının bekletici mesele yapılarak sonucunun beklenmesi ve ondan sonra işin esası hakkında bir karar verilmesi gerekirken, makineler için davanın reddine karar verilmesi doğru görülmemiştir."

Miras Taksim Sözleşmesinin İfası İçin Açılan Davalar

Paydaşlardan biri miras taksim anlaşmasının yapıldığını iddia ederse, bu durumda taksim sözleşmesine dayalı tapu iptal ve tescil davası açmak üzere süre verilir.

Önemli not: Geçerli bir miras taksim sözleşmesi varsa, artık ortaklığın giderilmesi davası açılamaz.

Vasiyetnamenin Tenfizi Davası

Dava konusu mal hakkında vasiyetname bırakılmış ve bu durum dava esnasında öne sürülmüşse, vasiyetnamenin tenfizi için dava açılması bekletici mesele yapılır.

Elbirliği Mülkiyetinin Paylı Mülkiyete Çevrilmesi Davası

Alacaklının açtığı ortaklığın giderilmesi davasının konusu mal hakkında, elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesi davası açılması durumunda, bu dava bekletici mesele yapılmalıdır.

Taşınmazın Fiziksel Durumu İle İlgili İhtilaflar

Muhdesat Aidiyetinin Tespiti Davası

Ortaklığın giderilmesi davasına konu taşınmaz üzerinde, paydaşlardan biri veya birkaçı tarafından yapı, ağaç, kuyu gibi değerler meydana getirilmiş olabilir. Muhdesat iddiası diğer paydaşlar tarafından kabul edilmezse, muhdesat aidiyetinin tespiti davası açılması gerekir.

Dikkat edilmesi gereken nokta: Verilen süre içinde dava açılmazsa, muhdesatlar ortak olarak meydana getirilmiş sayılır.

Tapuda Sınır Düzeltimi Davaları

Taşınmazın tapu kaydındaki sınırlarının gerçek durumu yansıtmadığı ileri sürülmesi durumunda, bu yanlışı gidermek üzere sınır düzeltimi davası açılması bekletici mesele yapılır.

Alacak İlişkileri İle İlgili İhtilaflar

Menfi Tespit Davası

Alacaklının açtığı ortaklığın giderilmesi davasında alacağın ortadan kalkması durumunda, davacının davayı sürdürmekte hukuki yararı kalmaz. Borçlu paydaşın menfi tespit davası açması durumunda, bu davanın sonucunun beklenmesi gerekir.

Yargıtay bu konudaki yaklaşımını şöyle açıklamaktadır:

"Menfi tespit davasının kesinleşmesi halinde ortaklığın giderilmesi davasının sebebi ortadan kalkacağından mahkemece anılan dava bekletici mesele yapılarak kesinleşmesinin beklenmesi sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde eksik araştırma ile karar verilmesi doğru görülmemiştir."

İcranın Geri Bırakılması Kararının Bulunması

Alacaklının açtığı ortaklığın giderilmesi davalarında, ilgili alacak için icranın geri bırakılması kararı verilmişse, bu davanın sonucunun beklenmesi gerekir.

Önemli husus: Alacaklının ortaklığın giderilmesi davası açabilmesi için davadan önce ve yargılama sırasında dava konusu taşınmaz üzerinde haciz bulunması zorunludur.

Paydaşlık İlişkileri İle İlgili İhtilaflar

Paydaşlıktan Çıkarma Davası

Paydaşlıktan çıkarma davasının sonucunda ilgili mal malikleri değişebileceğinden, bu davanın sonucunun beklenmesi gerekir.

Diğer Bekletici Mesele Halleri

Yukarıda sayılan bekletici meselelerin yanında şu davalar da ortaklığın giderilmesi davaları açısından bekletici mesele teşkil eder:

• Önalım davası
• Kadastral parselin ihyasına ilişkin dava
• Terekenin borca batık olduğunun tespitine ilişkin dava
• Mal rejimi davası
• Husumete izin davaları

Yargıtay Uygulamasında Bekletici Mesele Örnekleri

Mirasçılık Belgeleri Arasındaki Çelişkiye İlişkin Kararlar

Yargıtay, mirasçılık belgeleri arasında çelişki bulunan durumlarda tutarlı bir yaklaşım sergilemektedir. 14. Hukuk Dairesi'nin 2021 tarihli kararında belirtildiği üzere:

"Mahkemece, belirtilen mirasçılık belgelerinden hatalı olanın iptali için ilgili tarafa süre verilerek doğru mirasçılık belgesinin temini ile taraf teşkilinin sağlanması ve ondan sonra işin esası hakkında bir karar verilmesi gerekirken, en yakın tarihli mirasçılık belgesinin esas alınması suretiyle hüküm kurulmuş olması doğru görülmemiştir."

Mülkiyet İhtilaflarına İlişkin Kararlar

Mülkiyet ihtilaflarında Yargıtay, bekletici mesele yapılmasını kesin bir kural olarak uygulamaktadır. 2019 tarihli kararda bu durum şöyle ifade edilmiştir:

"Dava konusu taşınmazda mülkiyet ihtilafı bulunması halinde mülkiyete ilişkin davanın sonuçlanması ve bu kararın kesinleşmesi gerekir."

Kimlik Tespiti İle İlgili Kararlar

Tapu kayıtlarındaki kimlik bilgilerinin nüfus kayıtlarıyla uyumsuzluğu durumunda Yargıtay, öncelikle bu çelişkinin giderilmesini aramaktadır.

Alacak İlişkilerine Dair Kararlar

Alacaklı tarafından açılan ortaklığın giderilmesi davalarında menfi tespit davası bulunması durumunda, Yargıtay bekletici mesele yapılmasını zorunlu görmektedir.

Özel Durumlar ve İstisnai Haller

Meskeniyet iddiası bulunan durumlarda Yargıtay şu yaklaşımı benimser:

"Meskeniyet iddiasıyla ilgili davada verilecek kararın, eldeki ortaklığın giderilmesi davasını doğrudan etkileyeceği açıktır. Hal böyle olunca, Adana 2. İcra Hukuk Mahkemesi'nin dava dosyasının sonucunun beklenmesi, ondan sonra işin esasına yönelik bir karar verilmesi gerekirken anılan husus üzerinde durulmaksızın yazılı şekilde hüküm kurulması doğru görülmemiştir."

 

Bekletici Mesele Kararının Sonuçları

Ana Davanın Durması

Bekletici mesele kararı verildiğinde, ortaklığın giderilmesi davası duraklar. Bu süre içerisinde ana dava hakkında herhangi bir karar verilemez. Mahkeme, bekletici mesele davasının sonuçlanmasını beklemek zorundadır.

Bekletici Mesele Davası Açma Yükümlülüğü

Bekletici mesele iddiasını ileri süren paydaş, görevli mahkemede dava açma yükümlülüğü altındadır. Bu yükümlülük kişiseldir ve başka bir paydaş tarafından yerine getirilemez.

Kritik nokta: Dava açma yükümlülüğü sadece bekletici mesele iddiasında bulunan tarafa aittir.

Süre Verilmesi ve Sonuçları

Mahkeme, bekletici mesele iddiasında bulunan tarafa makul bir süre verir. Bu süre içerisinde:

• Dava açılırsa: Ana dava bekletici mesele davasının sonucuna kadar durur
• Dava açılmazsa: İlgili taraf iddiasından vazgeçmiş sayılır ve ana davanın esasına devam edilir

Bekletici Mesele Davasının Sonuçlanmasının Etkileri

Bekletici mesele davası sonuçlandıktan sonra:

Bekletici mesele davasının kabulü halinde: Ana davanın esası bu karara göre değerlendirilir. Bazı durumlarda ana dava konusuz kalabilir.

Bekletici mesele davasının reddi halinde: Ana davanın esasına bekletici mesele iddiası dikkate alınmadan devam edilir.

Önemli husus: Bekletici mesele kararının kesinleşmesi beklenir. Temyiz edilen kararlar için üst mahkemenin kararı beklenir.

Akdemir Hukuk Bürosu

Daha detaylı bilgi almak ve hukuki danışmanlık için İstanbul Kartal/Soğanlık'ta bulunan Akdemir Hukuk Bürosu'nu ziyaret edebilir veya 0 505 589 86 36 numaralı telefondan iletişime geçebilirsiniz. Gayrimenkul Hukuku alanında uzman büromuz, sizlere hukuki destek sağlamaya hazırdır.

Avukat Muhammet Akdemir Kimdir?